Ortodoksluk

→Kilise sözcüğünün diğer anlamları için Kilise (anlam ayrımı) sayfasına bakınız

İkonalar Ortodoks ibadetinde önemli yer tutar

Ortodoks Kilisesi, 4. ve 8. yüzyıllar arasında toplanmış Ekümenik Konsillerin kanonik olduğunu kabul eden en eski Hıristiyan mezhebidir. Dünyada yaklaşık 170 milyon kişilik cemaati vardır. Bu yönüyle sayı bakımından Roma Katolik Kilisesi ve Protestan Kilisesi'nden sonra üçüncü büyük Hıristiyan mezhebidir. ^[1]

Ortodoks Kilisesi genellikle Doğu Ortodoks Kilisesi olarak anılır. Kilisenin başı (eşitlerin birincisi) İstanbul'daki Patrik'tir. Doğu Ortodoks Kilisesi'ni oluşturan başlıca kiliseler Yunanistan, Rusya, Bulgaristan, Ukrayna, Gürcistan, Romanya, Sırbistan ve Kıbrıs kiliseleridir. Bununla birlikte Suriye,Kıpti ve Habeşistan kiliseleri gibi bazı Asya ve Afrika kiliseleri de Doğu Ortodoks Kilisesi sınıflamasına dahil edilebilirler. ^[2]

Kökenbilim

Ortodoks kelimesi Yunanca "orthos" (ορθός) doğru, düzgün ve "doxa" (δόξα,δοξασία) düşünce, inanç sözcüklerinin birleşiminden oluşmuştur ^[3][4]. Genelde iki şekilde kullanılır:

• Meşru kilisenin resmi kararlarına uygun öğreti ve düşüncelerin bütünü.
• Doğu Hıristiyan kiliselerince sürdürülen, Yunan ve Slavların çoğunun benimsediği mezhep.

Katoliklik gibi Ortodoksluk da 4. Ekümenik konsil olan Kadıköy Konsili'nin kararlarını tanıyan bir kilisedir ancak. Ortodoks kilisesi sadece ilk 7 konsili tanımış bundan sonra yapılanları geçersiz saymıştır.

Kadıköy Konsili'nde alınan karara göre:

Meryem ve İsa'nın tanrısal doğası

İsa'da hem insani hem de tanrısal özellikler bulunmaktadır, bu özellikler Meryem İsa'yı doğurmadan önce de bulunmaktaydı İsa Tanrı olarak baba ile aynı özden, İnsan olarak da günahlar hariç insanlarla aynı özdendir. Dolayısıyla Meryem sadece İnsan olan İsa'nın değil Tanrı olan İsa'nın da anasıdır ve ona Tanrı Anası anlamına gelen Theotokos denilmelidir.

Bu farklı doğalar birleşmeden sonra hiçbir şekilde değişime uğramayıp kendi özelliklerini muhafaza etmişlerdir.

Çarmıhta acı çeken İsa'nın sadece İnsani doğasıdır, bu acı Tanrısal doğa'ya dokunmamıştır.

Aslında Diofizit görüşe yakın olan bu karara itiraz eden Monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.

Kilisenin yapısı

Ortodoks Kilisesi, her ülkede ayrı örgütlenmişdir. Her bağımsız ortodoks kilisenin bir başpiskoposu ve ona bağlı piskoposları bulunur. Başpiskopos kendi piskoposlarını seçer ve piskoposlarından oluşturduğu meclis ile (Sen Sinod) şehirlerin veya bölgelerin başında bulunan piskopos ya da metropolitleri vasıtasıyla tüm ülkedeki kiliselerin dini reisi olur.

Ortodoksların dünya üzerinde yoğun olarak bulunduğu ülkeler

Patrik, Katoliklikteki gibi devlet başkanı statüsünde değildir, diğer kendisi de bir başpiskopos olup sadece saygınlık bakımından diğerlerinden üst seviyededir ancak diğer başpiskoposların yönetim bölgelerine müdahale yetkisi yoktur.

Ortodokslukta Patriklerin ya da piskoposların yanılmazlık özellikleri yoktur bunun ifadesi dahi şirk kabul edilir.

Katolik Kilisesinin ayrılması

Katolik Kilisesi ile Kutsal Ruh'un kaynağı ile ilgili bir tartışma sonucu görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Ortodoksluğa göre Kutsal Ruh, Baba'dan çıkmışken. Katolikler'e göre Baba ile Oğul'dan çıkmıştır.

Bu ayrım sonucu Roma Kilise'si 1054 yılında Ayasofya'ya gönderdiği bir belge ile Ortodoksluk'tan tamamen ayrılmıştır ve iki kilise karşılıklı birbirlerini aforoz etmişlerdir.

1204 yılında 4. Haçlı seferleri sırasında, Haçlı ordusunun İstanbul'u yağmalayıp, Ortodoks kiliselerini basıp ortodoks rahiplerini öldürmesi üzerine nefret daha da artmıştır ^{[kaynak belirtilmeli]}.

1964 yılında dönemin Papa'sı VI. Paul ile Patrik I. Athenagoras karşılıklı olarak aforozları kaldırmışlardır. Ancak iki kilise arasındaki bu yumuşama halka yansımamıştır^{[kaynak belirtilmeli]}.

İnanç Sistemi

• Patrik ruhani başkandır, yanılabilir.
• Roma Katolik Kilisesi evrensel değildir, papa gibi o da yanılabilir.
• Kutsal Ruh, Sadece Baba'dan çıkmıştır.
• İsa hem insan, hem tanrı tabiatına sahiptir.
• Meryem ve aziz ikonalarına saygı gösterilir
• Komünyon (Kudas) ayininde ekmek mayalı olmalıdır ve şarap sulandırılmalıdır.
• 7 sakrament vardır.
• Patrik, başpiskopos, piskopos ve keşişler dışındaki papazlar ve diyakozlar evlenebilir.
• Sadece ilk 7 konsilin kararları kabul edilmelidir.

Ortodoks Kiliseler

• İstanbul Rum Ortodoks Kilisesi (6 milyon)
• İskenderiye Ortodoks Patrikliği (350 bin)
• Antakya Ortodoks Patrikliği (750 bin)
• Kudüs Ortodoks Patrikliği (60 bin)
• Rus Ortodoks Kilisesi (95 milyon)
• Sırp Ortodoks Kilisesi (8 milyon)
• Romen Ortodoks Kilisesi (17 milyon)
• Bulgar Ortodoks Kilisesi (8 milyon)
• Gürcü Ortodoks Kilisesi (9 milyon)
• Kıbrıs Ortodoks Kilisesi (450 bin)
• Yunan Ortodoks Kilisesi (9 milyon)
• Polonez Ortodoks Kilisesi (750 bin)
• Arnavut Ortodoks Kilisesi (210 bin)
• Ukrayna Ortodoks Kilisesi (15 milyon)
• Amerika Ortodoks Kilisesi (1 milyon)
• Çekoslovak Ortodoks Kilisesi (100 bin)
• Sina Kilisesi (9 yüz)

Kaynakça ve notlar

1. ^ Robert Winston, "Human, the Definitive Visual Guide", Orthodox Church
2. ^ Oxford İngilizce Sözlük, Eastern Orthodox Church
3. ^ Oxford Dictionary Of English 2e, 2003 'orthodox'
4. ^ Ortodoksluk